Posta Poetika I Ekim 2022

İLİŞKİ(LENME): ARKADAŞLIK

Sepin Sinanlıoğlu, Ekim 2022

Kavsikuzah

Senan’a, botlarına, Sidem’e ve Londra/Ekim2022’ye.

“… Ve siz semereli olun, ve çoğalın; yeryüzünde türeyin ve onda çoğalın.

Ve Allah Nuh’a ve kendisiyle beraber oğullarına söyleyerek dedi: Ve ben, işte, ben sizinle, ve sizden sonra zürriyetinizle, ve sizinle beraber olan her canlı mahlûkla, gemiden çıkanların hepsinden bütün yerin hayvanlarına kadar, sizinle beraber olan kuşlar, sığırlar, ve bütün yerin hayvanlarına kadar, sizinle beraber olan kuşlar, sığırlar, ve bütün yerin hayvanları ile ahdimi sabit kılıyorum. Ve ahdimi sizinle sabit kılacağım; ve bütün beşer artık tufanın suları ile kesilmeyecektir, ve yeryüzünü helâk etmek için artık tufan olmayacaktır. Ve Allah dedi: Benimle sizin, ve ebedi devirlerce sizinle beraber olan her canlı ile mahlûkun arasında yapmakta olduğum ahdin alâmeti şudur: yayımı buluta koydum, ve benimle yerin arasında bir ahit alâmeti olacaktır. Ve vaki olacaktır ki, yerin üzerine bulut getirdiğim zaman, yay da bulutta görünecektir, ve benimle sizin ve yaşayan her beden sahibi mahlûkun arasında olan ahdimi hatırlayacağım, bütün beden sahiplerini yok etmek için sular artık tufan olmayacaktır. Ve bulutta yay olacaktır; ve Allah’la yer üzerindeki bütün beden sahiplerinden yaşayan her mahlûk arasında olan ebedi ahdi hatırlamak için onu göreceğim. Ve Allah Nuh’a dedi: Benimle yer üzerindeki her beden sahibi arasında sabit kıldığım ahdin alâmeti budur.”

Kitabı Mukaddes, Tekvin, BAP 9

Ta milattan önce iki bin yılında Mezopotamya’da görülmüş olan kemerin (arch) sistematik kullanımı Romalılarla başlamıştır. Kemer, monoteist bütün inançların mabetlerinin, özellikle de kiliselerin alametifarikasıdır. Mimari sözcüğünün İngilizcedeki karşılığı “architecture”ın kökü, “arch,” işte bu kemerdir. İnsan ilişkilerinin yapısını kemerin mimari yapısına benzetirim. İlişki, başlangıçta kemerin ayakları gibi tarafların kendilikleri üzerinde inşa olur. Hatta birçok ilişki taraflarının teklikte birleşmesini, kemer inşasını ıskalar, yan yana duran iki sütun misali, yan yana durmakla iyice katmerlenen yakıcı ve yıkıcı bir yalnızlık içinde yarım yamalak bir varoluşla geçer gider. Görüntüde ilişki denen ilişkilen(e)memek olur, fark etmeden içinde yaşar, içinde ölürüz, yaşarken ölmek çok pistir halbuki. Kemere dönüşememiş ama dimdik ayakta iki sütun, dikeylikte, yaklaşmaktan kaçınmakla sabitlenen bireysellik elden gitmesin diye çabalar durur. Halbuki kemer farklıdır. Sütunları, ayakları birbirine bağlar, onları birleştirir. Bununla kalmaz, üzerine gelen duvar ağırlıklarını ayaklar üzerinden yer çekimine bindirir, taşıyıcıdır. Üzerindeki yükü tarafların yere yıkılma meylini kullanarak karşılaması doğasındandır. Kemer gök ve yer çekimi, yükselme ve bırakma arasındaki geçişi sağlar. Ahdin alâmetidir.

Gerçek ilişkiler işte bu yüzden kemere benzer. Monoteizmde gökte arananın, animizmde yerde bulunanın tezahürü gibidir, ilişki. Tanrının dünyada cehennemi yaşayan insanıyla ahdinin alameti, suların artık tufan olmayacağı sözü, buluta kondurduğu yayıdır. İki insanın nihayetinde kendilik denen sisi arkasında bırakması, netleşmesi ve birbirine yaklaşma yürekliliğini göstermesiyle, hayatın her türlü ağırlığını tarafların kırılganlıklarını kullanmak suretiyle kaldırır, bana mısın demez. Bunu yaparken de dünyanın zekâsı, yer çekimi devreye girer. Tek başınalığa gelen yükler, birliktelik gerçekleşince yük olmaktan çıkar, dünyaya iletilir. Merhaba animizm, bay bay monoteizm.

Kemere dönüşemeyen her ilişki teşebbüsünün gerçek tanımı ilişkilen(e)memektir, aslında. Keza ilişki kemeri örülememişse, kendini gerçekleştirme gailesiyle birlikte tekliğe varılamamışsa, ilişkilenilememiştir. Ancak ayakları kendiliklerini tutarken tekliğe, birbirlerine doğru eğilenler kemer olabilmişlerdir. Kendiliğini direten insan yalnız ve parça parça ayrılarak kırılmaya meyilli bir varoluş haline mahkûmdur ve bunun kırılganlıkla alakası yoktur. Sistemin dayattığı bireyselliğin sonucunda kendine yeten donanımlarımızla dimdik ve yalnız başına depresyonlarımızda varoluşumuz işte bu yüzden ironiktir. Yalnızlık, evet, Allah’a; yan yana durarak ilişkilenmeden yalnızlık ise depresyona mahsustur.